Sismik izolatör nedir, ne işe yarar? Depremi ne kadar korur ? Maliyeti vs

2023-02-13

    Yüreklerimizi dağlayan ve kalbimizi ağrıtan büyük felakette 8. gün bitmek üzere..Bu acılarla birlikte hayattaki diğer gerçekleri de unutmamalıyız. Tabiatla savaşarak galip gelemeyiz ancak doğru önlemler ve doğru ytırımlarla bu felaketleri absorbe edebilriz. İşte bunlardan bir tanesi Sismik İzalasyon..

SİSMİK İZOLATÖRÜ NEDİR?

Sistem, deprem sırasında açığa çıkan enerjiyi emecek ve bina üzerinde sönümleme tesiri oluşturacak şekilde icat edildi. İzolatör ile yapıya esneklik kazandırılır ve hareket azaltılır. 1900’lerde kullanılmaya başlansa da 1970’lerde kullanım alanı genişledi.

SİSMİK DEPREM İZOLATÖRÜ NE İŞE YARAR? 

Sismik izolasyonu sağlayan izolatör, binaları depremden ve depremin zararlı etkilerinden koruyan teknoloji olarak bilinir. Sismik izolatörleri, deprem sırasında binanın sağa sola sallanmasına engel olur. Böylelikle binalar hasar almadan depremi atlatabilir. Yalnızca kolonlar ve kirişler değil, sismik izolasyonlu binalarda içerideki insanlar, eşyalar zarar almadan depremi atlatabilir.

SİSMİK İZOLATÖR SONRADAN YAPTIRILIR MI?

Sismik izolatör, yapılmış olan binaya sonradan takılabilir. Ancak deprem izolatörü yapılırken mevcut şartlar çok önemlidir.

İzolatörlerin binanın yapım aşamasında yapılacak hesapların ardından uygun yerlerinin belirlenmesi ve yerleştirilmesi gerekir. Öncelikle kolonlar hidrolik krikolar yardımıyla askıya alınmalıdır.

DEPREM İZOLATÖRÜ FİYATLARI NE KADAR?

Her katta 4 daire olan toplam 5 katlı bir bina için ortalama 40 taşıyıcı kullanılır. Yurt dışından sağlanan izolatörün tanesi ortalama en az 6.000 dolar civarında olduğu bilinmektedir.

DEPREM İZOLATÖRÜ FİYATLARI NE KADAR?

Her katta 4 daire olan toplam 5 katlı bir bina için ortalama 40 taşıyıcı kullanılır. Yurt dışından sağlanan izolatörün tanesi ortalama en az 6.000 dolar civarında olduğu bilinmektedir.

Kaç çeşit izolatör var ve özellikleri nedir?

Sismik izolatörler temel olarak iki tiptir. Bunlardan biri kauçuk sismik izolatörler, ikincisi eğri yüzeyli, sürtünmeli sarkaç tipi dediğimiz metalden yapılmış sismik izolatörleridir. İkisinin de özellikleri birbirine son derece benzer. Her ikisi de sismik izolasyon teknolojisi uygulamasında güvenli bir şekilde kullanılabilir.

Sismik izolatörlerinin çalışma prensibi nedir?

Sismik izolatörler sismik izolasyon teknolojisinde kullanılır. Çalışma prensibi şudur nasıl ki su yalıtımı binaya su girmesini engelliyor, sismik izolasyon da depremin etkilerinin binaya girmesine engel oluyor. Sismik izolasyon birimleri yani izolatörler, binanın temel seviyesinde kullanılıyorlar. Bunlar yatayda çok rahat hareket edebilen malzemeler. Bu da şu demek oluyor, bir deprem sırasında yer şiddetli bir şekilde sarsılırken bunun etkisi binaya girmiyor ve bina olduğu yerde duruyor ya da çok hafif, beşik gibi bir salınım yapıyor. Böylelikle deprem sırasında hiç sarsılmadan depremi atlatabiliyor. Siz de binanızı güvenli bir şekilde kullanmaya devam edebiliyorsunuz.

Sismik izolasyon hangi binalara uygulanabilir hangi yapılara uygulanamaz?

Sismik izolasyon teknolojisi, her tür binada ve yapıda kullanılabilir. Bunlar az katlı veya çok katlı binalar olabilir, köprü tipi yapılar olabilir. Her tür binada uygulaması mümkündür. Sadece şunu unutmamak gerekir, bu tür binalar, depremde yer sarsılırken kendileri sarsılmaz. Siz yerden baktığınız için sanki yerin durup binanın sallandığını da düşünebilirsiniz. Dolayısıyla etrafında hareket etmesine olanak verecek kadar alan bulunan bütün binalarda sismik izolasyon teknolojisi kullanılabilir.

Sismik izolatörlerin servis ömrü nedir? Yapısal olarak bir sorun oluşursa değiştirmek mümkün mü?

İzolatörlerin servis ömrü bina ömrü kadardır. Servis ömrü boyunca sismik izolatörlerde herhangi bir sıkıntı olduğunda izolatörler rahatlıkla değiştirilebilir. Buna göre montajları yapılmaktadır. Tıpkı binanın diğer yapı elemanlarında sıkıntı olduğunda değiştirildiği gibi sismik izolatörü de değiştirmek mümkün.

Sismik izolasyonlu bir binanın deprem yönetmeliğine göre yapılmış sabit temelli konvansiyonel bir binadan farkı nedir?

Sabit temelli normal binalar, depremin sarsıcı etkilerini taşıyıcı sistemleriyle karşılarlar. Yani depremin sarsıcı etkisi, kolonlar ve kirişler tarafından karşılanır. Dolayısıyla deprem sırasında taşıyıcı ya da taşıyıcı olmayan elemanlarda bazı zararlar, çatlaklar gözlemlenebilir. Sismik izolasyonlu binalarda ise depremin sarsıcı etkisi sismik izolatörler tarafından karşılanır. Böylelikle deprem etkisi binaya girmez, bina depremi hiçbir hasar almadan atlatır, deprem öncesindeki durumundaki gibi kullanılabilir.

Türkiye’de sismik izolasyon sistemi ne tür binalarda kullanılıyor?

Türkiye’de ve aslında dünyada sismik izolasyonlu binalar, özellikle bir afet durumunda stratejik olarak öncelikli olan yapı tiplerinde kullanılmaktadır. Hastaneler, okullar, kamu kuruluşları, ulaşım tesisleri, enerji tesisleri ve data merkezleri gibi afet sırasında ve sonrasında stratejik olarak önemli olan binalarda sismik izolasyon teknolojisi kullanılmaktadır.

Dünyada sismik izolasyon teknolojisi kullanılan yapı örnekleri nelerdir?

Dünyada da ülkemizdeki gibi afet sırasında ve sonrasında öncelikli olan ve operasyonuna olduğu gibi bozulmadan devam etmesi gereken binalarda sismik izolasyon teknolojisi tercih edilmektedir. Bunlar yine data merkezleri, hastane binaları olabilir veya çok uluslu şirketlerin merkez binaları olabilir. Binası önemli olan kişiler ve kuruluşlar, binalarında sismik izolasyon teknolojisi tercih etmektedirler.

Mevcut binaya sismik izolasyon teknolojisi sonradan eklenebiliyor mu?

Eklenebiliyor. Bazı binaların deprem güvenliği yeterli olmayabilir. Bu tür binaların güçlendirilmesi gerekir. Fakat bina çalışır durumdayken güçlendirmenin mecbur olduğu durumlarda binanın içerisindeki bütün operasyonlar devam ederken, binanın temel seviyesinde sonradan sismik izolatör ilave edilerek bina depremin bütün sarsıcı ve yıkıcı etkilerinden korunabilir.

Sismik izolatörlerin testleri nasıl yapılıyor?

Sismik izolasyon birimlerinin iki tür testi vardır. Birincisi üretim başlamadan önce yapılan prototip testleridir. Prototip testlerinde sismik izolasyon birimlerinden her tipten iki adet alınır. Bunlar bağımsız laboratuvarlarda gerçek yükler altında test edilmektedir. Örneğin bin, iki bin ton ne varsa üzerinde yük yüklendikten sonra deprem hızında sallanarak bunların özellikleri belirlenir. Testler başarılıysa üretim başlar ve sahaya sevk edilir. Dünyada belli yerlerde test alanları var. (İtalya, Japonya ve ABD’de) Türkiye’de ise Eskişehir Teknik Üniversitesi yapmaktadır.

Sismik izolatörlerin bakımı ne sıklıkta yapılmalı?

Sismik izolatörlerin bakımı, sismik izolatörlerin çeşidine göre değişmektedir. Bu bakımlar kompleks ya da maliyetli bakımlar değildir. Özellikle olası büyük ya da orta şiddette olan deprem sonrası üreticinin gelip sismik izolatörleri kontrol etmesi gerekmektedir. Ayrıca deprem olmasa dahi yıllık ve 5’er yıllık periyodik bakımların yapılması gerekmektedir.